De minister van Volksgezondheid heeft aan het Zorginstituut Nederland (ZiNL) gevraagd te beoordelen of mineralen, waaronder calcium, en vitamine D in het basispakket moeten blijven. Als deze middelen niet meer worden vergoed zal dit een negatieve invloed hebben op de kwaliteit van leven bij ouderen en zelfs tot oversterfte kunnen leiden. Derhalve is door Ephor en de Special Interest Group (SIG) Farmacotherapie bij ouderen van de Nederlandse Vereniging voor Klinische Geriatrie een brandbrief naar ZiNL verzonden. Deze brandbrief is te vinden onder standpunten Ephor en SIG Farmacotherapie bij Ouderen.

Het Ephor rapport over de vitamine-K antagonisten en de Non-vitamine-K Orale Anticoagulantia is herzien. De afgelopen maanden zijn er belangrijke publicaties verschenen die toegevoegd zijn aan het rapport. Het gaat om een grote RCT waarin edoxaban vergeleken is met warfarine en om een twee grote database studies in de praktijk. Deze publicaties hebben aanleiding gegeven om het rapport op een aantal punten te herzien en het advies te wijzigen. Het rapport is te vinden onder Hulp bij Voorschrijven/Ephorrapporten.

Het Expertisecentrum Pharmacotherapie bij Ouderen (Ephor) organiseert samen met PAO-Farmacie en PAO-H-Julius Academy een reeks interactieve nascholingen voor artsen en apothekers om zo goed en zo veilig mogelijk voor te schrijven aan kwetsbare ouderen. Hierbij staan de evidence-based geneesmiddelenrapporten van Ephor centraal. De onderwerpen, die in 7 cursus aan bod komen, zijn:

1. donderdag 22 september: optimaliseren van polyfarmacie
2. donderdag 6 oktober: de behandeling van hypertensie, angina pectoris, atrium-fibrilleren en hartfalen
3. donderdag 3 november: delier en BPSD
4. donderdag 1 december: slaapstoornissen, en angst
5. donderdag 19 januari: osteoporose en pijn
6. donderdag 16 februari: urine-incontinentie en prostaatproblemen
7. donderdag 16 maart: depressie bij ouderen

De cursus vindt plaats van 16-21 uur met om 18 uur een diner in BCN, Daltonlaan 100, Utrecht.Deze locatie is zowel per openbaar vervoer als per auto goed bereikbaar en ligt in de buurt van de Universiteit Utrecht. Er is voldoende parkeergelegenheid.

Aanmelding voor één of meerdere cursusdagen kan via het contactformulier op www.Ephor.nl, via https://www.paofarmacie.nl/index.php?uid=2 of via http://portal.juliuscentrum.nl/academy/nl-nl/courses.aspx

Het 12e Ephor geneesmiddelenrapport over de orale antistollingsmiddelen met als indicaties preventie en behandeling van diep-veneuze trombose, longembolieën en preventie bij non-valvulair atriumfibrilleren en bij heup- en knie-prothesen is beschikbaar op deze website onder Hulp bij voorschrijven/Ephor’s Rapporten.

Voor dit rapport zijn vitamine-K antagonisten (VKAs) vergeleken met de direct werkende Nieuwe Orale AntiCoagulantia (NOACs). Als referentiemiddel is voor acenocoumarol gekozen. Omdat in de NOACs in de trials vooral vergeleken zijn met warfarine is dit middel in de beoordeling betrokken.

Prescriptie-advies van Ephor voor oude patiënten

Er zijn geen aanwijzingen dat de effectiviteit van VKAs, met name warfarine, en NOACs veel van elkaar verschillen voor de oude patiënt (>75 jaar). Specifiek onderzoek naar de effectiviteit van acenocoumarol en fenprocoumon ontbreekt bij ouderen. De data in de dagelijkse praktijk, die er zijn bij patiënten ouder dan 75 jaar, komen min of meer overeen met de trialdata voor deze patiëntengroep. De keuze zal vooral moeten afhangen van de voorkeur van de patiënt.

Kwetsbare ouderen

Terughoudendheid bij het voorschrijven van NOACs bij kwetsbare ouderen is gepast, omdat deze groep in de trials niet goed te onderscheiden is en er nog te weinig praktijkonderzoek naar de veiligheid van NOACs bij kwetsbare ouderen beschikbaar is.

Er moet een richtlijn komen voor deprescribing bij ouderen, vinden Toine Egberts en Rob van Marum. Daarmee wordt het voor artsen makkelijker te schrappen in het vaak lange medicijnlijstje van ouderen. “Uiteindelijk moet het altijd een gezamenlijk besluit zijn van arts, apotheker en patiënt.” Zo begint het interview dat gepubliceerd is in het Farmaceutisch Weekblad. (zie artikelen)

Esther van der Glind en medeauteurs hebben een methode beschreven om de zogenaamde time to benefit te berekenen. Ze gebruikten daarvoor statistical process control (SPC) een statistische methode om te bepalen of en wanneer de interventie groep significant voordeel heeft van de interventie ten opzichte van de controle groep. Het open access artikel is gepubliceerd in Drugs and Aging 2016, 33:347–353 en onder Onderzoek/artikelen op dee website beschikbaar.

Nieuwe inzichten in de betekenis van het in de lever gemaakte eiwit hepcidine veranderen het advies voor de toedieningsfrequentie van oraal ijzer.  Dit wordt beschreven in het artikel van Brouwers en Jansen dat in Medisch Farmaceutische Mededelingen is verschenen. Het artikel is beschikbaar op de Ephor website onder Onderzoek/artikelen.

Bij ouderen komt verminderde zuursecretie door atrofische gastritis of een verhoogde maag pH door gebruik van protonpompremmers vaker voor met als gevolg een minder goede ijzerabsorptie. Een eerste stap is dan het toevoegen van een lage dosis vitamine C aan de ijzertherapie. Indien deze combinatie niet goed wordt verdragen, kan parenterale ijzertherapie worden overwogen. Is er een normale lage pH in de maag dan kan, op basis van de nieuwste inzichten in de rol van hepcidine, worden volstaan met een eenmaal daagse toediening.Hiermee zullen de aan ijzertherapie gerelateerde bijwerkingen minder vaak optreden en het vergroot de therapietrouw.

Ephor ondersteunt de actie ‘Behandel mij als een dame’. Het gaat bij het onderzoek naar geneesmiddelen echter vooral om oude dames. Zij zijn de grootgebruikers van geneesmiddelen bij wie onderzoek nodig is. Zij hebben vaak een andere lichaamsstelling, enerzijds omdat ze van het vrouwelijk geslacht zijn, maar vooral omdat door het verouderingsproces bij hen de werking van het geneesmiddel anders kan zij en bijwerkingen snel ontstaan. Ook voor oude mannen geldt dit. Bovendien wordt bij hen vaak geen voldoende onderzoek gedaan naar geneesmiddelen die op de markt komen voor aandoeningen die veel bij vrouwen voorkomen, zoals botontkalking. Personalized medicine is belangrijk, maar laten we onderzoek bij degenen die veel geneesmiddelen gebruiken niet vergeten.

Op de Wetenschappelijke dag van de Nederlandse Vereniging van Klinische Farmacologie en Biofarmacie worden op vrijdag 1 april a.s. twee lezingen gegeven over Farmacotherapie bij Ouderen door Prof. Rob van Marum en Prof. Toine Egberts. De wetenschappelijke dag vindt dit jaar plaats in het Jeroen Bosch ziekenhuis te den Bosch en staat open voor leden van de NVKF&B.

De Nieuwsbrief van Ephor voorjaar 2016 is verzonden aan iedereen die zich heeft ingetekend. U kunt zich abonneren op de Nieuwsbrief door dit via het Contactformulier op de website kenbaar te maken. De Nieuwsbrief is ook op de website geplaatst onder Onderwijs/Info-Ephors Nieuwsbrieven.